Sürdürülebilirlik Sözlüğü

A

• Adil Ticaret: Üreticilerin adil koşullarda çalışma şartlarına sahip olmalarını ve hak ettikleri değeri alabilmelerini sağlamayı amaçlayan ticaret modeli.
• Atık Yönetimi: Atıkların toplanması, geri dönüşümü ve imhasını içeren süreçlerin düzenlenmesi.

B

• Bilimsel Hedef Girişimi: Özel sektör organizasyonlarının iklim bilimi ve Paris Anlaşması'na uygun bilimsel hedefler belirlemelerine yardımcı olan kâr amacı gütmeyen bir ortaklıktır. Ortaklık, CDP, Dünya Kaynakları Enstitüsü, Dünya Doğa Vakfı ve BM Küresel İlkeler Sözleşmesi arasında gerçekleşir.
• Bilinçli Kapitalizm: Bilinçli kapitalizm, kurumsal ve siyasi alanlarda sosyal sorumluluk sahibi bir çerçevedir. Karlılık yanında insan değeri yaratmayı vurgular.
• Biyoçeşitlilik: Farklı canlı türlerinin ve ekosistemlerin çeşitliliği.

C

• CDP: Yatırımcılar, şirketler, şehirler, eyaletler ve bölgelerin küresel çevresel açıklama sistemi olarak kullanılan kâr amacı gütmeyen bir küresel çevresel açıklama sistemidir.

Ç

• Çevre Eğitimi: İnsanların çevre konularında farkındalık kazanmalarını ve çevre bilincini artırmayı amaçlayan eğitim faaliyetleri.
• Çevresel Adalet: Çevresel adalet, ırk, renk, ulusal köken veya gelir farkı gözetmeksizin tüm insanların çevresel yasalar, düzenlemeler ve politikalar açısından eşit muamele görmesini amaçlar. Bu yaklaşım, hiçbir grubun olumsuz çevresel sonuçların orantısız bir payını taşıması gerektiğini savunur.
• Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED): Proje, plan, program veya politikaların çevresel etkilerini önceden değerlendirerek, olumsuz etkileri minimize etmeyi amaçlayan bir süreç.
• Çevresel Sürdürülebilirlik: Doğal kaynakları koruma, çevre kirliliğini azaltma ve ekosistemleri dengeleme amacıyla yapılan faaliyetler.
• Çevresel, Sosyal ve Yönetim (ÇSY): Bir organizasyonun finansal ve kurumsal çıkarlarının merkezinde olabilen sürdürülebilir ve etik ilgi alanları. Aynı zamanda ÇSY olarak da bilinir.
• Çocuk Emekçiliği: Çocukların eğitim hakkını engelleyen ve adil olmayan çalışma koşullarında çalıştırılması durumu.

D

• Dijital İçerikten Tasarruf: Dijital içerikten tasarruf, günlük olarak akıllı telefonlar, internet kullanımı, dijital medya ve diğer teknolojinin büyük ve küçük yollardan çevresel etkisini sınırlamayı amaçlar. Dijital içerikten tasarrufa yönelmek, daha az cihaz satın almayı, e-postaları silmeyi, daha düşük çözünürlüklü medya tüketimini tercih etmeyi, sürdürülebilir yazılım geliştirmeyi ve daha az güçlü makineler satın almayı içeren geniş bir eylem yelpazesi içerir.
• Dijital Karbon Ayak İzi: Dijital karbon ayak izi, dijital cihazların, araçların ve platformların ürettiği sera gazı emisyonlarının miktarını ifade eder. Bulut bilişimden mobil telefonlara, internet kullanımından tüm teknoloji ürünleri, dijital karbon ayak izi oluşturur.
• Doğal Kapasite: Bir ekosistemin sınırlı kaynakları ve taşıma kapasitesi dahilinde sürdürülebilir şekilde destekleyebileceği canlı sayısı.
• Döngüsel Ekonomi: Atıkları en aza indirgeyerek ve malzemelerin tekrar kullanılabilirliğini artırarak kaynak tüketimini azaltmayı amaçlayan ekonomik yaklaşım.

E

• Eko-etik: Çevre ve ekosistemlere saygı göstermeyi vurgulayan etik yaklaşım.
• Ekolojik Denge: Bir ekosistemin tüm bileşenlerinin birbirleriyle uyumlu ve dengeli bir şekilde etkileşim içinde olduğu durum.
• Elektronik Atık (E-Atık): Kullanım ömrünün sonuna gelmiş veya yaklaşan elektronik cihazlar. Yeşil teknoloji ve sürdürülebilirlik yaklaşımları, cihazların kullanım ömrünü uzatmayı ve döngüsel ekonomi prensiplerini kullanarak e-atık miktarını mutlak minimumda tutmayı amaçlar. Öncelikle atığı azaltmak, ardından cihazları yenilemek ve ancak ondan sonra geri dönüşüme yönelmek hedeflenir.
• Enerji Verimliliği: Aynı görev veya sonuç, daha az enerji kullanarak elde edilir. Örneğin, ısıtma, soğutma ve cihazlar ile elektroniklerin kullanımı enerji verimli ev ve binalarda daha az enerji yoğundur.
• ESG Çerçevesi: Şirketlerin ESG konuları hakkında raporlama yapmak için kullanabilecekleri hedeflerin bir seti. Süreç, bir organizasyonun bir ESG raporlama yöntemi seçtiği zaman başlar. Standartlaştırılmış raporlama çerçevelerine örnek olarak aşağıdakiler bulunur.

G

• Geri Dönüşüm: Malzemelerin işlenerek tekrar kullanılabilir hale getirilmesi işlemi.
• Global Reporting Initiative: Kuruluşların ESG etkilerini raporlamalarına yardımcı olan kâr amacı gütmeyen ve bağımsız bir standartlar organizasyonudur.

H

• Havalandırma ve İklimlendirme Verimliliği: Binaların enerji tüketimini azaltmak amacıyla ısıtma, soğutma ve havalandırma sistemlerinin verimli kullanımı.
• Hukuki Koruma: Doğa ve çevre için hukuki düzenlemeler ve yaptırımlarla koruma sağlama çabası.

İ

• İklim Dayanıklılığı: Bir topluluk, şirket veya doğal çevrenin iklim olayı öncesinde, sırasında ve sonrasında zamanında ve etkili bir şekilde destekleme yeteneği. İklim dayanıklılığı, iklim uyumundan farklıdır, ancak ikisi sıklıkla eşanlamlı olarak kullanılır.
• İklim Değişikliği Paneli (IPCC): Bilimsel iklim değişikliği bilgilerini değerlendiren Birleşmiş Milletler organıdır. IPCC düzenli olarak iklim etkileri ve riskleri hakkında raporlar yayımlar ve azaltma ve uyum için seçenekler sunar.
• İklim Değişikliği: Belirli konumları tanımlayan ortalama sıcaklık ve hava desenlerindeki zaman içindeki değişiklikler. Özellikle, iklim değişikliği, madencilik ve petrol, kömür ve diğer fosil yakıtların kullanımından kaynaklanan ısı yakalama gazlarından kaynaklanan küresel sıcaklıklardaki artışı ifade eder. İklim değişikliği göstergeleri arasında yükselen deniz seviyeleri; kasırgalar, kuraklıklar ve seller gibi aşırı hava koşullarının artışı ve şehirlerin ve denizlerin buz kaybı yer alır.
• İklim Hafifletme: Isı kirliliğinin akışını azaltma süreci. Örneğin, yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak fosil yakıt yakmayı azaltmak yardımcı olabilir.
• İklim Riski: Orman yangınları, kuraklık, gıda kıtlığı, kasırgalar ve diğer iklim değişikliği etkileri ortaya çıktıkça, işletmeler artan savunmasızlıkla karşı karşıya kalır. İklim riski, bu savunmasızlığı tanımlar. İklim değişikliğinin insan veya ekolojik sistemler üzerinde olumsuz etkiler yaratma potansiyelidir. Riskler, daha yeşil bir ekonomiye geçişe dayalı riskler ve fosil yakıt temelli ürünlerden uzaklaşarak pazar payını kaybetme gibi riskler ve iklim değişikliğinin fiziksel etkileri, örneğin sel gibi riskler olarak iki temel kategoriye ayrılır.
• İşletme Sürdürülebilirliği: Kurumsal sürdürülebilirlik olarak da bilinen işletme sürdürülebilirliği, bir organizasyonun çevresel, sosyal ve finansal endişeleri ile etik ve sorumlu bir şekilde sürekli başarısını yönetmesidir.

K

• Kapalı Devre: Üretim sürecinin atık malzemeyi yeniden kullanarak ek ürünler oluşturması veya geri dönüştürülmüş malzemeleri yeniden amaçlaması.
• Kapsam 1, 2, 3 Emisyonları: Sera Gazı Protokolü tarafından geliştirilen kapsamlar, organizasyonlara emisyonlarını kategorilere ayırma olanağı sunar. Organizasyonlar genellikle kapsam 1 ve 2'yi kontrol etmeyi daha kolay bulabilir, ancak kapsam 3 emisyonları en zor takip edilenlerdir.
• Kapsam 1 Emisyonları: Bir organizasyonun işletmelerinin doğrudan ürettiği emisyonlar. Makine çalıştırma, ürün imalatı, araç kullanma, bina ısıtma ve cihazlara güç sağlama gibi işlemler emisyon üretir.
• Kapsam 2 Emisyonları: Bir organizasyonun enerji satın alma ve kullanımı sonucu dolaylı olarak üretilen emisyonlar. Yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım, bu emisyonları azaltmaya yardımcı olabilir.
• Kapsam 3 Emisyonları: Bir organizasyonun müşteri ve tedarikçi faaliyetlerinden dolayı dolaylı olarak üretilen emisyonlar.
• Karbon Ayak İzi: Karbon ayak izi, bireylerin, organizasyonların, ürünlerin veya uygulamaların ürettikleri karbondioksit ve metan miktarını ölçer.
• Karbon Belgesi:  Bir blok zincirindeki akıllı bir sözleşme tarafından yönetilen, gerçek dünyadaki bir metrik ton karbondioksit emisyonunun azaltılmasını temsil eden dijital bir varlık. Bu varlık sahipliği doğrulamak ve karbon kredisi ticaretini basitleştirmek için varolur. Başka bir örnek, belirli bir zaman ve yerle ilişkilendirilmiş yakalanan karbondioksit ile ilişkili tek ve benzersiz payları temsil eden bir değiştirilemez belgedir. Karbon belgelerini yönetmek için blok zincir teknolojisine olan bağımlılık, blok zincirin enerji yoğun işlemleri nedeniyle tartışmalıdır.
• Karbon Kredisi: Şirketler karbon dengeleme girişimleri oluşturduğunda, transfer edilebilir veya takas edilebilir bir karbon kredisi veya belgesi alırlar. Bir kredi, sera gazı salınım hakkını temsil eder ve bu salınımı başka bir yerde telafi etmeyi amaçlar. Bir kredi, atmosferden çıkarılan veya azaltılan bir ton karbondioksiti temsil eder. Bu kredilerden faydalanarak sahipler, sera gazı emisyonlarını azaltarak net sıfıra daha da yaklaşabilirler. Ayrıca terim, emisyon azaltıcı projeleri finanse edecek satın alınmış kredilere de atıfta bulunur.
• Karbon Nötr: İnsan etkinliği tarafından üretilen karbondioksit emisyonları ile atmosfer tarafından emilen karbon arasındaki ideal denge; hesaplama sıfıra ulaşmalıdır.
• Karbon Telafi: Karbon telafisi, bireylerin ve organizasyonların ürettikleri karbon emisyonlarını telafi etmek için yapılan bir faaliyet veya satın alma işlemidir. Ağaç dikimi veya arazi onarımı yoluyla karbon depolamak yaygın bir örnektir. Karbon telafi programları oluşturan işletmeler, karbon belgeleri alırlar.
• Küresel Isınma: Küresel ısınma, insan faaliyetleri sonucu taşkın sera gazlarının tuzağına düşen Dünya'nın ısınmasına atıfta bulunur. Şirketler, hükümetler ve tüketiciler büyük değişiklikler yapmadıkça, küresel ısınma ve iklim değişikliği gezegeni o kadar ısıtacak ki yakın gelecekte yaşanılamaz hale gelecek.
• Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS): Kar amaçlı şirketler, KSS iş modelini, karlılık gibi organizasyonel hedeflerin yanı sıra sosyal ve çevresel faydaları ölçmek için kullanır.

N

• Net Sıfır: Sera gazı emisyonlarını mümkün olduğunca sıfıra yakın bir şekilde azaltma ve kalan emisyonları gidermeyi dengeleme sonucudur.

O

• Organik Tarım: Kimyasal gübreler ve pestisitler yerine doğal yöntemlerle tarım yapmayı amaçlayan tarım biçimi.

P

• Paris Anlaşması: Paris Anlaşması, yüzyılın sonuna kadar küresel sıcaklık artışını 1.5°C ile sınırlamayı amaçlayan iklim değişikliği konusundaki yasal olarak bağlayıcı uluslararası bir antlaşmadır. Anlaşma, 2015 BM İklim Değişikliği Konferansı'nda kabul edildi.

S

• Sera Etkisi: Karbondioksit, metan ve azot oksitlerin Dünya'nın atmosferinde tuzağa düşmesi sonucunda güneş ısısının hapsedilmesi sonucu oluşur.
• Sera Gazı Emisyonları: Çeşitli ısı tutucu gazların emisyonlarının toplamıdır. Sera gazları arasında karbondioksit, metan, azot oksitleri ve hidroflorokarbonlar gibi florlu gazlar bulunur.
• Sera Gazı Protokolü: Özel ve kamu sektör işlemlerinden, değer zincirlerinden ve azaltma faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarını yönetmek için kabul görmüş bir dizi raporlama ve muhasebe çerçevesidir.
• Sıfır Atık: Atıkları en aza indirmeyi ve geri dönüşümü teşvik etmeyi amaçlayan yaklaşım.
• Sıfır Karbon: Fosil yakıtların kullanımını azaltarak ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelerek karbon salınımını azaltmayı amaçlayan süreç.
• Sorumlu İnovasyon: Sorumlu inovasyon, yeni teknolojilerin veya mevcut teknolojinin evrimlerinin araştırma, tasarım ve üretiminde etik ve sosyal sorumluluğu öncelikli hale getirir. Sorumlu inovasyon, etiği bir tasarım problemi olarak ele alır.
• Sosyal Adalet: Tüm bireylerin haklara ve fırsatlara eşit erişimini sağlamayı hedefleyen kavram.
• Sosyal Girişimcilik: Toplumsal sorunlara çözüm odaklı, sürdürülebilir iş modelleri geliştirme çabası.
• Sosyal İnovasyon: Toplumsal sorunlara yenilikçi çözümler geliştirme süreci.
• Sosyal Sorumluluk: Şirketlerin veya bireylerin topluma ve çevreye olan olumlu etkilerini artırmayı amaçlayan davranış.
• Su Arıtma: Kullanılmış suyun temizlenerek tekrar kullanılabilir hale getirilmesi işlemi.
• Su Kıtlığı: Su kaynaklarının yetersiz olduğu durumlar, suyun sürdürülebilir şekilde yönetilmesini gerektirir.
• Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDG'ler): Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen 17 hedef, 169 alt hedefle sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmeyi amaçlar.
• Sürdürülebilir Tüketim: Kaynakları israf etmeden ve çevreye zarar vermeden mal ve hizmetleri kullanma yaklaşımı.
• Sürdürülebilir Turizm: Turistik faaliyetlerin çevreye ve yerel kültüre minimum zarar vererek sürdürülebilir şekilde yönetilmesi.
• Sürdürülebilir Ulaşım: Çevreye daha az zarar veren ve enerji tüketimini azaltan ulaşım yöntemleri.
• Sürdürülebilirlik: Ekolojik, ekonomik ve sosyal gereksinimleri şimdiki ve gelecekteki nesilleri tehlikeye atmadan karşılamayı amaçlayan bir kavram.

T

• Tedarik Zinciri İzlenebilirliği: Sürdürülebilirlikte, izlenebilirlik sadece malzemeleri ve malları tanımlamak, takip etmek ve izlemekle kalmaz, aynı zamanda değer zinciri boyunca sürdürülebilirlik iddialarını da doğrular.
• Temiz Teknoloji: Negatif çevresel etkiyi sınırlamak amacıyla tasarlanan teknolojiler ve süreçler, özellikle fosil yakıtlarla karşılaştırıldığında atık ve karbon emisyonları gibi. Temiz teknolojilerin örnekleri, güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, biyoyakıtlar, geri dönüşüm ve akıllı aydınlatma olarak adlandırılan yeşil teknolojiler veya ekoteknolojilerdir.

Y

• Yeniden Kullanım: Ürünlerin veya malzemelerin bir kez daha kullanılmak üzere tasarlanması veya dönüştürülmesi.
• Yenilenebilir Enerji: Doğadan sürekli olarak elde edilebilen enerji kaynakları, örneğin güneş, rüzgar, hidroelektrik ve jeotermal enerji.
• Yeşil Bilişim: Bilgi işlem cihazlarını ve ekipmanını sürdürülebilir bir şekilde kullanma yaklaşımı yeşil bilişimdir. Bazı yöntemler kaynak kullanımını azaltmayı, e-atığın sorumlu bir şekilde imha edilmesini ve enerji verimli BT ekipmanının kullanılmasını içerir.
• Yeşil Bina: Çevre dostu malzemeler ve tasarım ilkeleri kullanılarak enerji ve su tasarrufu sağlayan yapılar.
• Yeşil Prim: Bill Gates tarafından türetilen yeşil prim, temiz teknolojiyi finansal olarak sağlam seçeneklerden daha yüksek sera gazı emisyonlarına sahip seçenekleri tercih etmenin ekonomik ve çevresel maliyetini ifade eder.
• Yeşil Yazılım: Yeşil yazılım, enerji tüketimini ve çevresel etkileri minimize etmeyi amaçlayan şekillerde tasarlanan, geliştirilen ve uygulanan uygulamalara atıfta bulunur.
• Yeşil Yıkama: Bir organizasyonun, ürünün veya hizmetin olumlu çevresel etkisi olduğu iddialarını aldatıcı, yanıltıcı veya yanıltıcı şekilde yapması veya uygulaması yeşil yıkama olarak adlandırılır. Kasıtlı veya kasıtsız olsun, bu uygulama zararlıdır.
• Yüksek Emisyonlu: Daha yüksek sera gazı emisyonlarını gösteren şirketlere veya ülkelere verilen bir tanımlamadır. Kişi başına düşen emisyonlar ulusların emisyonlarını ölçmek için kullanılır.